Διαταραχή Άγχους Υγείας

Η Διαταραχή Άγχους Υγείας (ή Ασθένειας) ανήκει στις Διαταραχές Σωματικών Συμπτωμάτων. Σχετίζεται είτε με την έντονη ενασχόληση ύπαρξης μιας σοβαρής ασθένειας ή του υπερβολικού φόβου για την ανάπτυξη μιας σοβαρής ασθένειας, παρά τις διαβεβαιώσεις των ειδικών ότι δεν συντρέχει τέτοιο ζήτημα.

Τα κριτήρια της Διαταραχής Άγχους Υγείας και ο τρόπος με τον οποίο γίνεται η διάγνωση της διαταραχής είναι προτιμότερο και πιο χρήσιμο να τα βλέπουμε μέσα από ένα συνεχές και όχι από ένα διχοτόμο τρόπο σκέψης.

Δεν είναι πρόβλημα το αν ανησυχούμε για την υγεία μας, αλλά το πόσο ανησυχούμε.

Άλλοτε λιγότερο και άλλοτε περισσότερο, όλοι ανησυχούμε για την υγεία μας. Οι διαγνώσεις, όμως, δε μπαίνουν με γνώμονα την ύπαρξη ενός χαρακτηριστικού, αλλά με κριτήριο το βαθμό που αυτό το χαρακτηριστικό υπάρχει, το πόσο επηρεάζει την καθημερινότητα ενός ατόμου και την έκπτωση που επιφέρει σε σημαντικούς τομείς της καθημερινότητας (π.χ. εργασιακό, σχέσεις κλπ).

Τα κριτήρια για τη Διαταραχή Άγχους Υγείας

Α) Ενασχόληση του ατόμου με την ιδέα ότι έχει ή θα εμφανίσει μια σοβαρή ασθένεια.

Β) Απουσιάζουν σωματικά συμπτώματα, ή, όταν υπάρχουν, είναι ήπια σε ένταση. Εάν υπάρχει μία άλλη ιατρική κατάσταση ή υπάρχει κίνδυνος να εμφανιστεί μία ιατρική κατάσταση (π.χ. υπάρχει σοβαρά επιβαρυμένο οικογενειακό ιστορικό), η ενασχόληση είναι σαφώς υπερβολική ή δυσανάλογη.

Γ) Υπάρχει υψηλό επίπεδο άγχους σχετικά με την υγεία και το άτομο τρομάζει εύκολα για την κατάσταση της υγείας του.

Δ) Το άτομο εμφανίζει υπερβολικές συμπεριφορές που σχετίζονται με την υγεία (π.χ. ελέγχει συνεχώς το σώμα του για σημεία ασθένειας) ή εκδηλώνει δυσπροσαρμοστική αποφυγή (π.χ. αποφεύγει τα ραντεβού με ιατρούς και τα νοσοκομεία).

Ε) Η ενασχόληση με την ύπαρξη ασθένειας διαρκεί για τουλάχιστον 6 μήνες, αλλά η συγκεκριμένη νόσος που φοβάται το άτομο μπορεί να αλλάζει σε αυτό το χρονικό διάστημα.

ΣΤ) Η ενασχόληση σχετικά με την ασθένεια δεν εξηγείται καλύτερα από άλλη ψυχική διαταραχή, όπως διαταραχή σωματικών συμπτωμάτων, διαταραχή πανικού, διαταραχή γενικευμένου άγχους, διαταραχή σωματικής δυσμορφίας, ψυχαναγκαστική καταναγκαστική διαταραχή, ή παραληρητική διαταραχή σωματικού τύπου.

Εξειδικευτής τύπου:

• Τύπος επιδίωξης της περίθαλψης: Χρησιμοποιείται συχνά ιατρική φροντίδα, που περιλαμβάνει επισκέψεις σε ιατρούς ή υποβολή σε διαγνωστικές εξετάσεις και διαδικασίες.

• Τύπος αποφυγής της περίθαλψης: Η ιατρική φροντίδα χρησιμοποιείται σπάνια.

Διαταραχή Άγχους Υγείας – Σωματικά Συμπτώματα

Τα σωματικά συμπτώματα (π.χ. ζάλη) που βιώνουμε είναι πραγματικά και θεωρούνται μέρος της φυσιολογικής λειτουργίας του οργανισμού. Ωστόσο, τα άτομα με διάγνωση διαταραχής άγχους υγείας συχνά παρερμηνεύουν τα σωματικά συμπτώματα ως απόδειξη σοβαρής ασθένειας. Για παράδειγμα, ένας πονοκέφαλος που προήλθε από ένταση παρερμηνεύεται ως απόδειξη για πιθανό όγκο στον εγκέφαλο ή αισθήματα αποπραγματοποίησης παρερμηνεύονται ως σημάδι για σχιζοφρένεια.

Διαταραχή Άγχους Υγείας – Ανησυχία

Η ανησυχία και οι ανήσυχες σκέψεις για την υγεία είναι μέρος της διαταραχής άγχους υγείας και μπορεί να προκαλέσουν σημαντική δυσφορία στο άτομο. Ορισμένοι άνθρωποι επιχειρούν να ελέγξουν την ανησυχία τους ή να απωθήσουν τις σκέψεις τους σε μια προσπάθεια να αντιμετωπίσουν το άγχος για την υγεία. Σε πολλές περιπτώσεις, η ανησυχία προκύπτει ως τρόπος επίλυσης προβλημάτων για την υγεία, τα οποία δεν έχουν καν εμφανιστεί και αφορούν εντελώς υποθετικά σενάρια. Η ανησυχία έρχεται ως ένας τρόπος να είμαστε προετοιμασμένοι όταν και αν έρθει η κατάσταση που μας ανησυχεί.

Διαταραχή Άγχους Υγείας – Προσοχή

Η γνωστική λειτουργία της προσοχής διαδραματίζει σημαντικότατο ρόλο στο φαύλο κύκλο της διαταραχής. Τα άτομα βρίσκονται σε μια συνεχή λειτουργία υπερ-επαγρύπνησης για αλλαγές στο σώμα ή/και για σωματικά συμπτώματα που ενδεχομένως επιβεβαιώνουν την ύπαρξη ασθένειας. Ταυτόχρονα, η προσοχή δεν επηρεάζεται από τα αρνητικά αποτελέσματα των ιατρικών εξετάσεων. Η υπερ-επαγρύπνηση ενισχύει την ενασχόληση με την υγεία, γεγονός που επιφέρει περισσότερες σκέψεις και ανάγκη για έλεγχο τόσο σε επίπεδο συμπεριφοράς όσο και γνωστικά (σε επίπεδο σκέψης).

Διαταραχή Άγχους Υγείας – Συμπεριφορά

Οι συμπεριφορές που υιοθετούνται και χρησιμοποιούνται από τα άτομα αποτελούν τους σημαντικότερους στόχους για τη θεραπεία, μιας και είναι αυτές που κατά κύριο λόγο συντηρούν το πρόβλημα. Στο σύνολό τους τις ονομάζουμε Συμπεριφορές Ασφαλείας. Αυτές οι συμπεριφορές μπορεί να είναι συμπεριφορές προσέγγισης – όπως η αναζήτηση διαβεβαιώσεων, η αναζήτηση στο διαδίκτυο – ή συμπεριφορές αποφυγής όπως οι επισκέψεις σε γιατρό ή οι ιατρικές εξετάσεις. Οι συμπεριφορές ασφαλείας, σε πολλές περιπτώσεις, φέρνουν ανακούφιση στο άτομο η οποία προσωρινά λειτουργεί υπέρ του. Ωστόσο, αποτελούν στοιχείο του γενικότερου φαύλου κύκλου της διαταραχής, επειδή τείνουν να ενισχύουν την ενασχόληση με τη διαταραχή και να διαιωνίζουν το πρόβλημα.

Γνωστική Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία & Διαταραχή Άγχους Υγείας

Η Γνωστική Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία διαθέτει ένα αρκετά πετυχημένο μοντέλο κατανόησης και αντιμετώπισης της Διαταραχής Άγχους Υγείας, το οποίο χρησιμοποιείται ευρέως σε όλο τον κόσμο. Θεωρείται η ψυχοθεραπευτική προσέγγιση με το μεγαλύτερο εύρος έρευνας παγκοσμίως για τη διαταραχή άγχους υγείας (Hedman-Lagerlof, 2019).

Οι τεχνικές που χρησιμοποιούνται «ράβονται» και εφαρμόζονται επάνω στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του ατόμου, ενώ στοχεύουν αυτούς τους μηχανισμούς που εμφανίζονται στη διαταραχή και οδηγούν στη δυσφορία και την έκπτωση στη λειτουργικότητα του ατόμου.

Μέσω της Γνωστικής Συμπεριφορικής Ψυχοθεραπείας, τα άτομα εκπαιδεύονται στη διαταραχή μέσω του μοντέλου, ενώ η τεχνική της έκθεσης είναι αυτή με τα θεαματικότερα αποτελέσματα. Οι εκθέσεις μπορούν να περιλαμβάνουν εδνοδεκτικές εκθέσεις (δηλαδή έκθεση στα σωματικά συμπτώματα που το άτομο φοβάται), έκθεση στην πραγματική ζωή στοχεύοντας τις συμπεριφορές ασφαλείας ή εκθέσεις στη φαντασία. Μέσω της συστηματικής έκθεσης τα φοβικά ερεθίσματα τείνουν να γίνονται ολοένα και λιγότερο φοβικά.

Η λογική πίσω από την τεχνική των εκθέσεων είναι να επενδύσουμε άγχος για πιο ήρεμο μέλλον.

References

American Psychiatric Association. (2022). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed., text rev.). https://doi.org/10.1176/appi.books.9780890425787

Cooper, K., Gregory, J., Walker, I., Lambe, S., & Salkovskis, P. (2017). Cognitive Behaviour Therapy for Health Anxiety: A Systematic Review and Meta-Analysis. Behavioural and Cognitive Psychotherapy, 45(2), 110-123. doi:10.1017/S1352465816000527

Doherty-Torstrick, E. R., Walton, K. E., Barsky, A. J., & Fallon, B. A. (2016). Avoidance in hypochondriasis. Journal of Psychosomatic Research, 89, 46-52. doi:10.1016/j.jpsychores.2016.07.010

Hedman-Lagerlöf, E. (2019). The clinician’s guide to treating health anxiety: Diagnosis, mechanisms, and effective treatment. Academic Press.

Olatunji, B. O., Kauffman, B. Y., Meltzer, S., Davis, M. L., Smits, J. A., & Powers, M. B. (2014). Cognitive-behavioral therapy for hypochondriasis/health anxiety: A meta-analysis of treatment outcome and moderators. Behaviour Research and Therapy, 58, 65-74. doi:10.1016/j.brat.2014.05.002

Rachman, S. (2012). Health anxiety disorders: A cognitive construal. Behaviour Research and Therapy, 50(7-8), 502-512. doi:10.1016/j.brat.2012.05.001