Τι είναι η Επεισοδιακή Υπερφαγία;

Σύμφωνα με το DSM 5, η επεισοδιακή υπερφαγία (ή αλλιώς υπερφαγικά επεισόδια – binge eating) αφορά την πρόσληψη σε μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο (π.χ. μέσα σε 1-2 ώρες) μίας ποσότητας τροφής, η οποία είναι σαφώς μεγαλύτερη από αυτό που θα μπορούσαν να καταναλώσουν οι περισσότεροι άνθρωποι κατά τη διάρκεια της ίδιας χρονικής περιόδου και υπό παρόμοιες συνθήκες.

Επίσης, η επεισοδιακή υπερφαγία χαρακτιρίζεται από επεισόδια πρόσληψης τροφής στη διάρκεια των οποίων υπάρχει ένα εμφανές αίσθημα έλλειψης ελέγχου. Δηλαδή, το άτομο αισθάνεται ότι δε μπορεί να σταματήσει να καταναλώνει τροφή ή/και να ελέγξει τι και πόσο τρώει.

Επεισοδιακή Υπερφαγία & Επεισόδια

Τα επεισόδια υπερφαγίας συνδέονται με 3 (ή περισσότερα) από τα ακόλουθα:

1. Πρόσληψη τροφής πολύ πιο γρήγορα από το σύνηθες

2. Πρόσληψη τροφής μέχρι αισθήματος δυσφορίας από κορεσμό

3. Πρόσληψη μεγάλων ποσοτήτων τροφής όταν δεν υπάρχει σωματικό αίσθημα πείνας

4. Το να τρώει κανείς μόνος του επειδή αισθάνεται ντροπή για την ποσότητα που καταναλώνει

5. Το να αισθάνεται κανείς αηδία για τον εαυτό του, να αισθάνεται καταθλιπτικά ή/και ένα ισχυρό συναίσθημα ενοχών κατά τη διάρκεια ή/και μετά το επεισόδιο

Διαταραχή Επεισοδιακής Υπερφαγίας

Η Διαταραχή Επεισοδιακής Υπερφαγίας (Binge Eating Disorder) εντοπίζεται κλινικά όταν ένα άτομο αναφέρει επαναλαμβανόμενα επεισόδια υπερφαγίας (όπως περιγράφονται πάνω). Για να τεθεί διάγνωση, θα πρέπει τα επεισόδια υπερφαγίας να εμφανίζονται κατά μέσο όρο τουλάχιστον 1 φορά την εβδομάδα και για διάστημα 3 μηνών. Επίσης, σημαντική παράμετρο αποτελεί ότι τα επεισόδια υπερφαγίας (ή αλλιώς υπερφαγικά επεισόδια) προκαλούν σημαντική ψυχική καταπόνηση που σχετίζεται με την υπερφαγία.

Επιπλέον, η Διαταραχή Επεισοδιακής Υπερφαγίας έχει να μοιραστεί πολλά κοινά χαρακτηριστικά την Ψυχογενή Βουλιμία, ωστόσο αποτελούν δύο διαφορετικές ψυχικές διαταραχές. Παρόλο που τα υπερφαγικά επεισόδια εμφανίζονται και στις δύο διαταραχές, η Ψυχογενής Βουλιμία συνδέεται και με την επαναλαμβανόμενη εφαρμογή παθολογικών και αντισταθμιστικών συμπεριφορών για να αποτραπεί η αύξηση του βάρους. Τέτοιες συμπεριφορές είναι ο αυτοπροκαλούμενος εμετός (στην πλειονότητα των περιπτώσεων), η κατάχρηση καθαρκτικών, διουρητικών, υποκλυσμών ή άλλων φαρμάκων, η αυστηρή δίαιτα ή η υπέρμετρη σωματική άσκηση.

Για να τεθεί διάγνωση Διαταραχής Επεισοδιακής Υπερφαγίας (και άρα όχι Ψυχογενούς Βουλιμίας), είναι απαραίτητο κριτήριο τα επεισόδια υπερφαγίας να μην ακολουθούνται από την επαναλαμβανόμενη εφαρμογή των παθολογικών και αντισταθμιστικών συμπεριφορών που συναντάμε στην Ψυχογενή Βουλιμία.

Κλινικά Χαρακτηριστικά των Διαταραχών Πρόσληψης Τροφής

Οι Διαταραχές Πρόσληψης Τροφής χαρακτηρίζονται από σημαντική και επίμονη διαταραχή στη διατροφική συμπεριφορά, η οποία προκαλεί ψυχοκοινωνική και, σε ορισμένες περιπτώσεις, σωματική δυσλειτουργία. Οι Διαταραχές Πρόσληψης Τροφής έχουν μάλλον περισσότερα κοινά χαρακτηριστικά, παρά διαφορές που τις χωρίζουν (παρόλο που πρόκειται για διαφορετικές διαγνώσεις). Επιπλέον, σε πολλές περιπτώσεις τα άτομα μεταπηδούν από τη μια διατροφική διαταραχή στην άλλη (π.χ. έναρξη με νευρική ανορεξία και μετάβαση σε ψυχογενή βουλιμία).

Στον πυρήνα της ψυχοπαθολογίας των Διαταραχών Πρόσληψης Τροφής υπάρχει η υπερ-αξιολόγηση της σημαντικότητας του βάρους, του σχήματος και της εικόνας του σώματος, καθώς και η προσπάθεια του ελέγχου τους.

Τα παραπάνω συχνά έχουν ως αποτέλεσμα:

1. Τον περιορισμό/ή την προσπάθεια για περιορισμό της διατροφής.

2. Την υπερ-ενασχόληση με τη διατροφή, με τις σκέψεις για το φαγητό και τη διατροφή, το βάρος και το σχήμα του σώματος.

3. Τον επαναλαμβανόμενο έλεγχο και το τσεκάρισμα του σχήματος και του βάρους που διαθέτει το σώμα /ή την επίμονη αποφυγή του ελέγχου τους.

4. Την εφαρμογή υπερβολικών μεθόδων για τον έλεγχο του βάρους.

Το χαρακτηριστικό που δεν αφορά άμεση έκφραση του πυρήνα της ψυχοπαθολογίας των Διαταραχών Πρόσληψης Τροφής είναι η επεισοδιακή υπερφαγία. Η επεισοδιακή υπερφαγία (ή αλλιώς τα υπερφαγικά επεισόδια) αποτελεί βασικό κριτήριο για τη διάγνωση της Ψυχογενούς Βουμιλίας (Bulimia Nervosa) και της Διαταραχής Επεισοδιακής Υπερφαγίας (Binge Eating Disorder) και μόνο σε ορισμένες περιπτώσεις Νευρικής Ανορεξίας.

Επεισοδιακή Υπερφαγία & Γνωστική Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία (CBT)

Η Γνωστική Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία έχει να παρουσιάσει ένα εξαιρετικό μοντέλο κατανόησης και θεραπευτικής παρέμβασης για την επεισοδιακή υπερφαγία και τις Διαταραχές Πρόσληψης Τροφής, όπως παρουσιάζεται συνοπτικά παρακάτω.

Η επεισοδιακή υπερφαγία και τα υπερφαγικά επεισόδια είναι αποτέλεσμα της προσπάθειας των ατόμων να εφαρμόσουν αυστηρούς και πολύ συγκεκριμένους διαιτητικούς κανόνες. Η μη τήρηση αυτών των κανόνων είναι σχεδόν αναπόφευκτη λόγω της αυστηρότητας που τους διέπει, ενώ τα άτομα τείνουν να αντιδρούν αρνητικά σε τέτοιου είδους «παραστρατήματα» θεωρώντας τα ως απόδειξη της αδυναμίας τους για αυτοέλεγχο.

Εκεί είναι που τις περισσότερες φορές εγκαταλείπουν την προσπάθεια τους για περιορισμό της τροφής, γεγονός που τα οδηγεί στην επεισοδιακή υπερφαγία (binge eating). Αυτό με τη σειρά του συντηρεί το φαύλο κύκλο της διαταραγμένης διατροφικής συμπεριφοράς ενισχύοντας την αντίληψη των ατόμων σχετικά με την αδυναμία τους να ελέγξουν τη διατροφή τους, το σχήμα και το βάρος του σώματος. Στο τέλος, ο φαύλος κύκλος ολοκληρώνεται με την υιοθέτηση και τη διατήρηση των αυστηρών κανόνων διατροφής και του αυτοπεριορισμού, αυξάνοντας και πάλι την πιθανότητα υπερφαγικών επεισοδίων.

References

American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.). https://doi.org/10.1176/appi.books.9780890425596

Murphy, R., Straebler, S., Cooper, Z., & Fairburn, C. G. (2010). Cognitive behavioral therapy for eating disorders. The Psychiatric clinics of North America, 33(3), 611–627. https://doi.org/10.1016/j.psc.2010.04.004