Τι είναι η Τελειοθηρία;

Αναλογιστείτε το πως θα σας φαινόταν να παρακολουθείτε έναν κυνηγό εξοπλισμένο με κάθε λογής εξαρτήματα να αναζητά αδιάκοπα ένα θήραμα που δε μπορεί να πιάσει. Και ταυτόχρονα να εξισώνει την προσωπική του αξία αποκλειστικά και μόνο με γνώμονα το κατά πόσο κοντά φτάνει στην κατάκτηση του θηράματος.

Κάτι ανάλογο φαίνεται να συμβαίνει όταν προσπαθούμε να είμαστε ή να τα κάνουμε όλα τέλεια – κυνηγώντας δηλαδή το “άπιαστο” τέλειο. Από τον παραπάνω συλλογισμό προκύπτουν και οι λέξεις “τελειοθηρία” και “τελειοθηρικός”. Αλήθεια, υπάρχει ένας καθολικά αποδεκτός ορισμός του “τέλειου”; Με άλλα λόγια, μπορεί κάτι που είναι τέλειο για έναν άνθρωπο να είναι τέλειο και για όλους τους υπόλοιπους;

Η τελειοθηρία αποκτά κλινική υπόσταση από τη στιγμή που δημιουργεί δυσκολίες και προβλήματα στην καθημερινότητα, αφού μεταξύ άλλων το άτομο:

• Θέτει συνεχώς ιδιαίτερα υψηλά στάνταρ (ή πρότυπα) και προσπαθεί διαρκώς να συμβαδίσει με αυτά. Μπορεί να τα θέτει τόσο για τον εαυτό του όσο και για τους άλλους και καθορίζονται από την προσωπική αντίληψη του ίδιου του ατόμου σχετικά με την τελειότητα.
• Καθορίζει την προσωπική του αξία ως άτομο ανάλογα με το κατά πόσο πετυχαίνει αυτά τα υπερβολικά υψηλά στάνταρ.
• Συνεχίζει να θέτει και να κυνηγάει αυτά τα στάνταρ παρά τις επακόλουθες αρνητικές συνέπειες που ενδεχομένως βιώνει σε διάφορους τομείς της ζωής του.

“Η τελειοθηρία είναι η καλύτερη φίλη της αναβλητικότητας”

Τα τελειοθηρικά άτομα τείνουν να θεωρούν μη αποδεκτό οτιδήποτε δεν είναι τέλειο και πολλές φορές διακατέχονται από έντονη αναβλητικότητα, αφού συνεχώς αναβάλλουν καθήκοντα ή υποχρεώσεις μιας και αυτά δεν φαίνεται να πληρούν σχεδόν ποτέ τα τελειοθηρικά υψηλά τους πρότυπα.

Μάλιστα, υπάρχουν πολλές μελέτες  που υποστηρίζουν την ισχυρή σύνδεση μεταξύ τελειοθηρίας και αναβλητικότητας (Flett et al. 1992; Rice et al., 2012; Shih, 2017; Walsh & Ugumba-Agwunobi, 2002). Ενδεικτικά τα ευρήματα των ερευνών σχετικά με τη σύνδεση τελειοθηρίας και αναβλητικότητας δείχνουν – μεταξύ άλλων – συσχέτιση υψηλών επιπέδων άγχους και υπερ-ανησυχίας για αποτυχία, καθώς και το ότι οι αναβλητικές συμπεριφορές πηγάζουν από τον καθορισμό υψηλών προτύπων. Ειδικότερα, σύμφωνα με την έρευνα των Smith et al. (2017) υπάρχει μία θετική συσχέτιση μεταξύ τελειοθηρίας και αναβλητικότητας, κάτι που σημαίνει ότι όσο πιο τελειοθηρικός είναι κανείς τόσο περισσότερο αναβάλλει.

Τελειοθηρία & Ψυχοπαθολογία

Στο Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών της Αμερικάνικης Ψυχιατρικής Εταιρείας (DSM – 5) η τελειοθηρία και οι τελειοθηρικές συμπεριφορές ή πεποιθήσεις εμφανίζονται ως χαρακτηριστικά κριτήρια διάφορων διαταραχών. Ωστόσο, η τελειοθηρία δεν αποτελεί από μόνη της ξεχωριστή διαταραχή.

Πιο συγκεκριμένα, πλήθος ερευνών δείχνει την ισχυρή σύνδεση που υπάρχει μεταξύ της τελειοθηρίας και διάφορων διαταραχών όπως είναι η κατάθλιψη, οι διαταραχές πρόσληψης τροφής (π.χ. ψυχογενής βουλιμία), η ψυχαναγκαστική καταναγκαστική διαταραχή, η διαταραχή γενικευμένου άγχους, η διαταραχή πανικού, η διαταραχή κοινωνικού άγχους, ορισμένες διαταραχές προσωπικότητας κ.α. (Halmi et al. 2005; Hewitt & Flett, 1991; Shahar et al. 2003;). Παράλληλα, υπάρχουν μελέτες που συνδέουν την τελειοθηρία με την ευαισθησία στο άγχος (Flett, Greene & Hewitt, 2004).

Και παρά το γεγονός ότι η τελειοθηρία συνδέεται με τα κατορθώματα, τις περισσότερες φορές φαίνεται να έχει να κάνει με αρνητικά αποτελέσματα καταστάσεων όπως η αποτυχία, η ενοχή, η ντροπή ή/και παθολογίες όπως η κατάθλιψη, ο αλκοολισμός, το άγχος και οι διαταραχές προσωπικότητας (Flett, Hewitt, Garshowitz, & Martin, 1997; Hayward & Arthur, 1998; Hewitt & Flett, 1991; Hewitt, Mittelstaedt, & Flett, 1990).

Γίνεται ξεκάθαρο λοιπόν ότι η τελειοθηρία είναι ένα δια-διαγνωστικό χαρακτηριστικό και αποτελεί σημαντικό προγνωστικό δείκτη πολλών διαταραχών. Δηλαδή η φαινομενολογική ύπαρξη  τελειοθηρικών χαρακτηριστικών προδιαθέτει για την ενδεχόμενη εμφάνιση ψυχικής διαταραχής (Egan, Wade & Shafran, 2011).

Γνωστική Συμπεριφορική Θεραπεία (CBT) & Τελειοθηρία

Η Γνωστική Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία (ΓΣΨ) μπορεί να αποδειχθεί ιδιαίτερα αποτελεσματική στην αντιμετώπιση της τελειοθηρίας με παρεμβάσεις και τεχνικές που έχουν μελετηθεί και ερευνηθεί κατά κόρον (Kutlesa, 2002; Pleva & Wade, 2006, Riley et al., 2007).

Πιο συγκεκριμένα, οι Flett et al. (1998) τόνισαν ότι είναι ιδιαίτερα σημαντικό για τις θεραπευτικές παρεμβάσεις που επιχειρούν να μειώσουν την τελειοθηρία να επικεντρώνονται στην τροποποίηση γνωστικών μοτίβων (γνωστικός = αφορά τη σκέψη και τις πεποιθήσεις μας), όπως είναι ο υπερβολικός μηρυκασμός (όταν δηλαδή αναμασούμε συνεχώς τις ίδιες σκέψεις). Επίσης, οι Flett et al. (2004) πρότειναν ότι υψηλά τελειοθηρικά άτομα μπορούν να επωφεληθούν από τη ΓΣΨ μέσω θεραπευτικών παρεμβάσεων που στοχεύουν στο φόβο του φόβου και την τάση για συχνές, ανεξέλεγκτες σκέψεις σχετικά με την ανάγκη να είναι κανείς τέλειος.

Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, η μελέτη των Flett, Greene & Hewitt (2004) έκανε λόγο για σύνδεση της τελειοθηρίας με την ευαισθησία στο άγχος, κάτι που έδωσε βήμα για την ανάπτυξη πετυχημένων ΓΣ θεραπευτικών παρεμβάσεων για τη μείωση της ευαισθησίας αυτής (Otto & Reilly-Harrington, 1999).

Παρόλα αυτά, χρειάζεται να επισημανθεί ότι η τελειοθηρία πολλές φορές δύναται να λειτουργήσει και ανασταλτικά στην θεραπευτική ανταπόκριση των θεραπευόμενων, κάτι που υποστηρίζεται από αρκετές μελέτες (Blatt, Quinlan, Pilkonis, & Shea, 1995; Blatt, Zuroff, Bondi, Sanislow, & Pilkonis, 1998; Zuroff & Blatt, 2006).

Video Links

References

Blatt, S.J., Quinlan, D.M., Pilkonis, P.A., & Shea, T. (1995). Impact of perfectionism and need for approval on the brief treatment for depression: The National Institute of Mental Health Treatment of Depression Collaborative Research Program revisited. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 88, 388397.

Blatt, S.J., Zuroff, D.C., Bondi, C.M., Sanislow, C., & Pilkonis, P. (1998). When and how perfectionism impedes the brief treatment of depression: Further analyses of the NIMH TDCRP. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 66, 423428

Chantal Arpin-Cribbie , Jane Irvine & Paul Ritvo (2012) Web-based cognitivebehavioral therapy for perfectionism: A randomized controlled trial, Psychotherapy Research, 22:2, 194-207, DOI: 10.1080/10503307.2011.637242

Egan, S. J., Wade, T. D. & Shafran, R. (2011). Perfectionism as a transdiagnostic process: A review. Clinical Psychology Review, 31, 203-212. Crossref, Medicine, Google Scholar.

Flett, G. L., Blankstein, K. R., Hewitt, P. L., & Koledin, S. (1992). Components of perfectionism and procrastination in college students. Social Behaviour and Personality, 20(2), 85-94

Flett, G.L., Greene, A., & Hewitt, P.L. (2004). Dimensions of perfectionism and anxiety sensitivity. Journal of RationalEmotive and Cognitive-Behavior Therapy, 22, 3755.

Flett, G.L., Hewitt, P.L., Blankstein, K., & Gray, L. (1998). Psychological distress and the frequency of perfectionistic thinking. Journal of Personality and Social Psychology, 75, 13631381.

Flett, G.L., Hewitt, P.L., Garshowitz, M., & Martin, T.R. (1997). Personality, negative social interactions, and depressive symptoms. Canadian Journal of Behavioural Science, 29, 2837

Halmi, K.A., Tozzi, F., Thornton, L.M., Crow, S., Fichter, M.M., Kaplan, A.S., Keel, P., Klump, K.L., Lilenfeld, L.R., Mitchell, J.E., Plotnicov, K.H., Pollice, C., Rotondo, A., Strober, M., Woodside, D.B., Berrettini, W.H., Kaye, W.H. and Bulik, C.M. (2005). The relation among perfectionism, obsessive‐compulsive personality disorder and obsessive‐compulsive disorder in individuals with eating disorders. Int. J. Eat. Disord., 38: 371-374. doi:10.1002/eat.20190

Hayward, L., & Arthur, N. (1998). Perfectionism and postsecondary students. Canadian Journal of Counselling, 323, 187199.

Hewitt, P. L., & Flett, G. L. (1991). Dimensions of perfectionism in unipolar depression. Journal of Abnormal Psychology, 100(1), 98–101. https://doi.org/10.1037/0021-843X.100.1.98

Hewitt, P.L., Mittelstaedt, W.M., & Flett, G.L. (1990). Selforiented perfectionism and generalized performance importance in depression. Individual Psychology, 46, 6773.

Kutlesa, N. (2002). A group intervention with university students who experience difficulties with perfectionism. Dissertation Abstracts International, 64(2-A), 398.

Pleva, J., & Wade, T.D. (2006). Guided self-help versus pure selfhelp for perfectionism: A randomised control trial. Behaviour Research and Therapy, 45, 849861

Rice, K. G., Richardson, C. M. E., & Clark, D. (2012, February 20). Perfectionism, Procrastination, and Psychological Distress. Journal of Counseling Psychology. Advance online publication. doi: 10.1037/a0026643

Riley, C., Lee, M., Cooper, Z., Fairburn, C.G., & Shafran, R. (2007). A randomized controlled trial of cognitive-behaviour therapy for clinical perfectionism: A preliminary study. Behaviour Research and Therapy, 45, 22212231

Shahar, G., Blatt, S. J., Zuroff, D. C., & Pilkonis, P. A. (2003). Role of perfectionism and personality disorder features in response to brief treatment for depression. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 71(3), 629–633. https://doi.org/10.1037/0022-006X.71.3.629

Shih, S-S. (2017). Factors related to Taiwanese adolescents’ academic procrastination, time management, and perfectionism. The Journal of Educational Research, 110(4), 415- 424. Doi: 10.1080/00220671.2015.1108278

Smith, M. M., Sherry, S. B., Saklofske, D. H., & Mushqaush, A. R. (2017). Clarifying the perfectionism-procrastination relationship using a 7-day, 14-occasion daily diary study. Personality and Individual Differences, 112, 118-123. http://dx.doi.org/10.1016/j.paid.2017.02.059

Walsh, J. J., & Ugumba-Agwunobi, G. (2002). Individual differences in statistics anxiety: the roles of perfectionism, procrastination and trait anxiety. Personality and Individual Differences, 33, 239–251.

Zuroff, D.C., & Blatt, S.J. (2006). The therapeutic relationship in the brief treatment of depression: Contributions to clinical improvement and enhanced adaptive capacities. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 74, 130140.