Η Ψυχαναγκαστική Καταναγκαστική Διαταραχή – Obsessive Compulsive Disorder (OCD) εκτιμάται ότι συναντάται σε ποσοστό που φτάνει περίπου έως και το 2% παγκοσμίως.

Ευρέως είναι γνωστή και ως Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή. Ετυμολογικά ο όρος Ψυχαναγκαστική Καταναγκαστική Διαταραχή φαίνεται να είναι περισσότερο κατάλληλος για να περιγράψει τη διαταραχή.

Αφενός, η μετάφραση του Obsessive Compulsive Disorder αποδίδεται πιο στοχευμένα με το Ψυχαναγκαστική Καταναγκαστική Διαταραχή. Αφετέρου, η διαταραχή αποτελείται από ψυχαναγκασμούς (obsessions) και καταναγκασμούς (compulsions). Ο όρος ιδεοψυχαναγκασμός είναι σαν να λέμε άσπρο-λευκό, αφορά δηλαδή το ίδιο πράγμα και δεν αναφέρει το ρόλο των καταναγκασμών στη διαταραχή.

Ψυχαναγκαστική Καταναγκαστική Διαταραχή χωρίς Καταναγκασμούς – Pure “O (obsession)” OCD

Έχει μελετηθεί μια μορφή της Ψυχαναγκαστικής Καταναγκαστικής Διαταραχής (OCD) στην οποία η παρουσία φανερών ή νοερών καταναγκασμών δεν είναι εμφανής. Σε έρευνα που έγινε το 2013 με περίπου 1000 άτομα με διάγνωση Ψυχαναγκαστικής Καταναγκαστικής Διαταραχής (OCD), τα άτομα με Pure O OCD ήταν μόλις το 7,7% του δείγματος.

Επίσης, τα στοιχεία του δείγματος έδειξαν ότι επρόκειτο κυρίως για γυναίκες, τα συνοδά συμπτώματα άγχους ή κατάθλιψης ήταν σαφώς χαμηλότερης βαρύτητας, υπήρχε μειωμένος αυτοκτονικός ιδεασμός και δεν αναζητούσαν ψυχοθεραπεία ως λύση στο πρόβλημα (Torres et al., 2013).

Η Φύση των Ψυχαναγκαστικών Σκέψεων – Υπάρχουν «αφύσικοι» ψυχαναγκασμοί στην Ψυχαναγκαστική Καταναγκαστική Διαταραχή (OCD);

Η σημασία των καταναγκασμών είναι εξαιρετικά σημαντική και αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι του φαύλου κύκλου της Ψυχαναγκαστικής Καταναγκαστικής Διαταραχής (OCD).

Ο παραπάνω ισχυρισμός ενισχύεται από παγκόσμιες έρευνες σχετικά με τη διαταραχή και συγκεκριμένα για τη συχνότητα και την ύπαρξη των ψυχαναγκαστικών σκέψεων στο γενικό πληθυσμό. Πλήθος ερευνών αναφέρει ότι η ύπαρξη ψυχαναγκαστικών σκέψεων σε ανθρώπους χωρίς διάγνωση Ψυχαναγκαστικής Καταναγκαστικής Διαταραχής (OCD) φτάνει το 80-90% (Clark & de Silva, 1985; Freeston, Ladouceur, Thibodeau, & Gagnon, 1991; Parkinson & Rachman, 1981a; Purdon & Clark, 1993; Salkovskis & Harrison, 1984).

Επίσης, οι Rachman & De Silva (1978) αναφέρουν στην έρευνα τους βρήκαν ότι το περιεχόμενο των ψυχαναγκαστικών σκέψεων στα άτομα με διάγνωση Ψυχαναγκαστικής Καταναγκαστικής Διαταραχής (OCD) ήταν παρόμοιο με αυτό των ατόμων δίχως διάγνωση.

Με άλλα λόγια, οι ψυχαναγκαστικές σκέψεις είναι παγκόσμιο και σχεδόν καθολικό φαινόμενο με το περιεχόμενο της σκέψης να είναι σε μεγάλο βαθμό παρόμοιο μεταξύ των ανθρώπων.

Η διαφορά ανάμεσα στα άτομα με διάγνωση Ψυχαναγκαστικής Καταναγκαστικής Διαταραχής (OCD) και χωρίς διάγνωση έχει να κάνει με:

1) Την ενασχόληση με τις σκέψεις / εικόνες / παρορμήσεις

2) Την ένταση της δυσφορίας που προκαλούν

3) Τη συχνότητα τους

4) Την προσπάθεια των ατόμων να τις εξουδετερώσουν

Γνωρίζουμε ότι οι ψυχαναγκαστικές σκέψεις είναι απόλυτα φυσιολογικές και μπορεί να είναι και χρήσιμες. Επομένως, το ότι έχουμε αυτές τις σκέψεις από μόνο του δεν αποτελεί το πρόβλημα. Και ο στόχος του να σταματήσουμε να τις έχουμε δεν είναι μάλλον ρεαλιστικός.

Τι είναι οι ψυχαναγκασμοί ή ψυχαναγκαστικές σκέψεις;

Ψυχαναγκασμοί στην Ψυχαναγκαστική Καταναγκαστική Διαταραχή (OCD)

(1) Επανειλημμένες και επίμονες σκέψεις (π.χ. μόλυνσης), παρορμήσεις (π.χ. να μαχαιρώσει κάποιον) ή εικόνες (π.χ. βίαια σενάρια).

Οι ψυχαναγκασμοί είναι σκέψεις-παρορμήσεις-εικόνες που το άτομο βιώνει ως παρεισφρητικές και ανεπιθύμητες και οι οποίες προκαλούν σημαντικό άγχος ή δυσφορία.

(2) Το άτομο προσπαθεί να αγνοήσει (π.χ. αποφυγή πυροδότησης) ή να καταστείλει (π.χ. απώθηση ή σταμάτημα της σκέψης) αυτές τις σκέψεις, παρορμήσεις ή εικόνες ή να τις εξουδετερώσει με άλλες σκέψεις ή πράξεις (π.χ. κάνοντας έναν καταναγκασμό).

Τι είναι οι καταναγκασμοί;

Καταναγκασμοί στην Ψυχαναγκαστική Καταναγκαστική Διαταραχή (OCD)

(1) Επανειλημμένες συμπεριφορές (π.χ. πλύσιμο χεριών, έλεγχος) ή νοητικές ενέργειες (π.χ., προσευχή, μέτρηση, σιωπηλή επανάληψη λέξεων) που το άτομο νιώθει την παρόρμηση να κάνει σε αντίδραση σε έναν ψυχαναγκασμό ή σύμφωνα με κανόνες που πρέπει να εφαρμόζονται αυστηρά.

(2) Οι συμπεριφορές ή νοητικές ενέργειες στοχεύουν στην εξουδετέρωση ή τη μείωση του άγχους ή της δυσφορίας.

Μαγική Σκέψη στην Ψυχαναγκαστική Καταναγκαστική Διαταραχή (OCD)

Πολλές φορές οι καταναγκασμοί έχουν το χαρακτηριστικό της «μαγικής σκέψης». Δηλαδή, ο καταναγκασμός είναι μια κίνηση που από μόνη της είναι σε θέση να προλάβει ή να αποτρέψει ένα φοβερό συμβάν ή κατάσταση από το να γίνει πραγματικότητα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα της «μαγικής σκέψης» είναι το «χτύπα ξύλο» που χρησιμοποιούμε για να προλάβουμε μια πιθανή δυσάρεστη εξέλιξη μιας κατάστασης.

Αυτό που απουσιάζει στη σύνδεση μεταξύ καταναγκασμών και έκβασης των καταστάσεων είναι ο ρεαλισμός. Με άλλα λόγια το να δένω τα κορδόνια μου με συγκεκριμένο τρόπο δε θα αποσοβήσει ένα τροχαίο ατύχημα. Στην πραγματικότητα αυτό που θέλουμε να δούμε μέσω και της θεραπείας είναι ότι, για παράδειγμα, ο τρόπος που θα δέσω τα κορδόνια μου δεν παίζει απολύτως κανένα ρόλο στο αν θα συμβεί ένα σοβαρό τροχαίο ή όχι. Ούτε μειώνει ούτε αυξάνει τις πιθανότητες. Αντίστοιχα, αυτή η λογική εφαρμόζεται στη θεραπεία λαμβάνοντας υπόψη το εξατομικευμένο περιεχόμενο των ψυχαναγκασμών και των καταναγκασμών του ατόμου.

Υπάρχει θεραπεία για την Ψυχαναγκαστική Καταναγκαστική Διαταραχή (OCD);

Η Γνωστική Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία (CBT) θεωρείται πρώτη επιλογή παγκοσμίως για την αντιμετώπιση της Ψυχαναγκαστικής Καταναγκαστικής Διαταραχής (OCD).

Η έρευνα δείχνει ότι η εφαρμογή της Γνωστικής Συμπεριφορικής Ψυχοθεραπείας (CBT) για την Ψυχαναγκαστική Καταναγκαστική Διαταραχή (OCD) είναι το ίδιο αποτελεσματική σε σύγκριση με τη ψυχοθεραπεία και την ταυτόχρονη χρήση φαρμακευτικής αγωγής. Όμως, η αποκλειστική χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής δε θεωρείται πιο αποτελεσματική από τη Γνωστική Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία ως αποκλειστική θεραπεία (Foa, Franklin & Kozak, 1998).

Η τεχνική που εφαρμόζεται μέσω της Γνωστικής Συμπεριφορικής Ψυχοθεραπείας (CBT) ονομάζεται Έκθεση και Πρόληψη Απάντησης (ΕΚΠΑ). Στόχος της τεχνικής είναι να εκτεθούμε στο άγχος ή τη δυσφορία που προκαλεί η ψυχαναγκαστική σκέψη και να μάθουμε να το διαχειριζόμαστε με πιο λειτουργικούς τρόπους.

Η λογική της τεχνικής συνοψίζεται στην εξής φράση: Επενδύουμε άγχος για πιο ήρεμο μέλλον.

References

Bebbington, P. (1998). Epidemiology of obsessive-compulsive disorder. British Journal of Psychiatry, 173(S35), 2-6.

Challacombe, F., Oldfield, V. B., & Salkovskis, P. M. (2011). Break free from OCD: Overcoming obsessive compulsive disorder with CBT. Random House.

Clark, D. A. (Ed.). (2005). Intrusive thoughts in clinical disorders: Theory, research, and treatment. The Guilford Press.

Foa, E. B., Franklin, M. E., & Kozak, M. J. (1998). Psychosocial treatments for obsessive–compulsive disorder: Literature review. In R. P. Swinson, M. M. Antony, S. Rachman, & M. A. Richter (Eds.), Obsessive-compulsive disorder: Theory, research, and treatment (pp. 258–276). The Guilford Press.

Rachman, S. J., & de Silva, P. (1978). Abnormal and normal obsessions. Behaviour Research and Therapy, 16, 233–248

Sasson, Y., Zohar, J., Chopra, M., Lustig, M., Iancu, I., & Hendler, T. (1997). Epidemiology of obsessive-compulsive disorder: a world view. The Journal of clinical psychiatry, 58 Suppl 12, 7–10.

Torres, A. R., Shavitt, R. G., Torresan, R. C., Ferrão, Y. A., Miguel, E. C., & Fontenelle, L. F. (2013). Clinical features of pure obsessive-compulsive disorder. Comprehensive psychiatry, 54(7), 1042–1052. https://doi.org/10.1016/j.comppsych.2013.04.013